Święta wielkanocne to cykl kilkudniowych obchodów zakończonych największą uroczystością Wielkiej Niedzieli. Wielki Tydzień na wsi rozpoczynał się już w Niedzielę Palmową, a podniosły nastrój nie opuszczał mieszkańców aż do Lanego Poniedziałku.
Wielki Tydzień na wsi
Uroczyste świętowanie rozpoczynało się już w Niedzielę Palmową. Kulminacją wielkotygodniowych obrzędów były natomiast dni od czwartku do soboty, zwane w Kościele Triduum Paschalnym. Jednak cały Wielki Tydzień na wsi był odświętny – poszczono bardziej niż zwykle, starano się zachowywać ciszej, przestrzegano postanowień wielkopostnych. W te dni często organizowano w kościołach rekolekcje i spowiedzi. Gospodynie sprzątały domy, rozpoczynały pieczenie wielkanocnych bab, zdobiły pisanki. W skupieniu oczekiwano na najważniejsze wydarzenia.
Ognisty Wielki Czwartek i cichy Wielki Piątek
Triduum Paschalne rozpoczyna się nabożeństwem Wielkiego Czwartku. Tego wieczoru tłumnie gromadzono się w świątyniach, aby uczcić pamiątkę Ostatniej Wieczerzy. Dawniej w ten dzień biskupi, a nawet królowie polscy obmywali nogi żebrakom. Milkły także dzwony i dzwonki, a ich rolę przejmowały kołatki. Po nabożeństwie wracano do domów, gdzie rozpalano wielkie ogniska, a zwyczaj ten nazywano paleniem Judasza. Na łąkach i polach gromadzono gałęzie, suche trawy i liście, wiązki słomy, aby tradycyjnie spalić zło i brud.
Z samego rana w Wielki Piątek obmywano się żywą wodą. Ten gest miał zapewnić zdrowie, gładką skórę, dodawać urody i oczyszczać, dlatego szczególnie chętnie z tego zwyczaju korzystały dziewczęta. Tego dnia w domach i w kościele panowała żałobna cisza. Poszczono, nawet o chlebie i wodzie, modlono się i czuwano w ciemnicy.
Nadchodzi radość, czyli wielkosobotnie oczekiwane
Na zakończenie liturgii Wielkiego Piątku w kościołach odsłaniano Groby Pańskie. Tradycja dekorowania kwiatami miejsca pochówku Jezusa jest znana w Polsce co najmniej od wieku XVII. Ponieważ co roku wierni starali się jak najpiękniej ubrać symboliczną grotę Chrystusa, w miastach wykształcił się zwyczaj odwiedzania kościołów i chodzenia na Groby. Przy grobach można natomiast spotkać tzw. turków wielkanocnych. Straż grobowa ubrana w specjalne stroje, niekiedy barwne i nawiązujące do mundurów wojskowych, pełni wartę w kościołach na Podkarpaciu oraz w innych częściach Polski. W pozostałych regionach funkcję tę sprawują strażacy lub inne wyznaczone osoby.
Wielka Sobota to również dzień święcenia pokarmów, zwłaszcza jaj i pisanek. Święcenie tradycyjne odbywa się przed południem. Wieczorem odbywa się uroczysta liturgia wielkosobotnia. W jej trakcie święci się wodę oraz ogień, które wierni zabierają ze sobą do domostw. Święconą wodą kropi się dom, budynki, zwierzęta zabezpieczając je w ten sposób przed działaniem złego i nieszczęściami. Zapaloną od ogniska świecą lub hubką okadza się dom i obejście, a także zapala ogień pod kuchnią.
Po wielkosobotnich uroczystościach rozpoczyna się świętowanie Zmartwychwstania Pańskiego. Rankiem w Wielką Niedzielę wierni uczestniczą w rezurekcji i spożywają świąteczne śniadanie. A kolejnego dnia rozpoczyna się wyczekana przez wszystkich zabawa…! Obrzędy Wielkiego Tygodnia koncentrują się wokół oczyszczającego działania ognia i wody oraz symboliki nowego życia – przeczytaj o tym więcej tutaj.
