Barbórka
Zwyczaje i obrzędy

Barbórka – zwyczaje ludowe w dzień św. Barbary

4 grudnia w całym kraju obchodzony jest jako święto górników. I choć dzisiaj wszyscy powszechnie korzystamy z ich pracy to jeszcze do niedawna zwyczaje związane z pracą tej grupy zawodowej nie były znane poza ściśle określonym regionem. Barbórka, czyli dzień św. Barbary ma długie i  bogate tradycje w Polsce i na świecie.

Kim była święta Barbara?

Św. Barbara, choć przez wieki czczona przez rzesze ludzi, jest postacią jedynie legendarną i została wykreślona z oficjalnego spisu świętych i błogosławionych w Kościele Katolickim. Według przekazów żyła ona w pierwszych wiekach chrześcijaństwa, była prześladowana i gnębiona ze względu na wiarę przez własnego ojca. Diaskaros uwięził Barbarę w wieży, skąd udało jej się uciec. Schronienie znalazła w górze, która na skutek cudownego działania rozstąpiła się tworząc jaskinię. Mimo to Barbara została odnaleziona i wzięta na męki. Do końca nie wyrzekła się swojej wiary, pocieszać miał ją sam Chrystus i aniołowie. Została ścięta mieczem, a w tym samym momencie Diaskaros zginął porażony piorunem.

Do dziś święta Barbara jest patronką górników, budowniczych, architektów i murarzy, flisaków, rybaków oraz wszystkich pracujących w miejscach zagrożonych śmiercią. Do świętej Barbary wznosi się modlitwy w intencji dobrej śmierci, a także podczas epidemii, zwłaszcza ospy. Jej symbolem stała się wieża, koniecznie z trzema oknami na cześć Trójcy Świętej. Uroczystości na cześć świętej odbywają się od wielu wieków w całej Europie. W Westfalii, Bawarii i Tyrolu 4 grudnia ścina się gałązki wiśni lub forsycji i wstawia do szklanki z wodą w domu, by rozkwitły na Boże Narodzenie.

Barbórka, czyli jak świętują górnicy

Kult św. Barbary jako patronki górników szerzy się już od średniowiecza i jest rozpowszechniony w wielu krajach. Wielkie uroczystości 4 grudnia odbywają się zwłaszcza w regionach górniczych i związanych z wydobyciem surowców naturalnych. Ten dzień zwykle rozpoczyna msza święta, organizowane są parady orkiestr dętych, uroczyste przemarsze, akademie, rozdawane odznaczenia i awanse. Wieczorem świętowanie kończy się biesiadami, koncertami, zabawami i balami. Barbórka to również zwyczajowo dzień przyjmowania w szeregi górników nowych adeptów. Młodzi muszą wkupić się w łaski starszych poprzez m.in. ufundowanie poczęstunku.

W czasach okupacji – pod zaborem austriackim oraz w czasie II wojny światowej uroczystości na cześć św. Barbary oraz wszelkie oznaki jej kultu były zakazane. Likwidowano kapliczki, obrazy i ołtarze. Wszelkie przejawy świętowania były uznawane za zbyt „polskie” i surowo zabronione. Aż do 1989 roku św. Barbara była więc także patronką walczącego podziemia.

Dzień św. Barbary w różnych miejscach na świecie obchodzony jest w różny sposób. Wspólne jest jednak uroczyste świętowanie – podziękowanie patronce za kolejny przeżyty w ciężkich warunkach rok.