Dziś właściwie już zapomniana, niegdyś była jednym z najważniejszych atrybutów wesela. Rózga, różdżka, drzewko – w każdym regionie nazywana inaczej, jednak zawsze będąca w centrum wydarzeń podczas dnia zaślubin. Rózga weselna to jeden z najbardziej efektownych przykładów plastyki obrzędowej związanej z polską ludowością.
Szczęśliwa różdżka
Rózgę weselną najczęściej tworzono na podstawie wykonanej z czubka świerka, jodły lub sosny. Zdarzało się, że wykonywano też drewniany stelaż na okrągłej bazie, który kształtem miał przypominać właśnie rozgałęziony czubek drzewa. Odnogi, których było od 2 do 9, bogato przystrajono. Gotowa rózga weselna przypominała kwitnące, słodkie, kolorowe miniaturowe drzewko.
Do zdobienia używano głównie roślin zimozielonych, czyli np. ruty, bukszpanu, barwinka. Niezbędne były także kwiaty bibułkowe oraz postrzępione paski bibuły i wstążki, które ubogacały całość. Ponadto do dekoracji używano orzechów laskowych, jabłek, ciastek, wydmuszek z jajek czy piórek. W późniejszym czasie pomiędzy gałęziami zawieszano sznury szklanych lub sztucznych koralików, a na gałęziach słodkości np. czekolady.
Przy śpiewach panien i starościn
W takich okolicznościach powstawała różdżka w trakcie wieczoru panieńskiego przed ślubem. Pracę młodszych, niezamężnych dziewcząt zwykle nadzorowały starościny. Doglądały, by drzewko prezentowało się odpowiednio bogato i obficie.
Następnie w wieczór poprzedzający wesele lub rankiem odbywało się uroczyste przekazanie rózgi staroście lub drużbie – w zależności od panującego w danym miejscu zwyczaju. To właśnie mężczyzna pełniący tę funkcję na weselu będzie jechał z nią na czele orszaku weselnego. Rózga, jako istotny element obrzędu zaślubin, była zawsze w centralnym miejscu wydarzeń. Wieziono ją od pana młodego do pani młodej i dalej do kościoła. Później, w miejscu zabawy weselnej, stawiano ją przed młodymi.
Starosta weselny podczas najważniejszych momentów uroczystości weselnych trzymał rózgę w ręce tak, aby wszyscy mogli ją zobaczyć. Podczas oczepin odbywał się taniec z rózgą – starosta, starościna i inni ważni goście weselni tańczyli z panią młodą trzymając w ręce rózgę. Później następowało rozbieranie drzewka. W niektórych regionach jabłka rzucano na podołek pani młodej, aby przyniosły jej liczne potomstwo. Zaś cukierki i czekolady z rózgi były obiektem pożądania wszystkich druhen.
Rózga weselna: symbol panieństwa, szczęścia czy płodności?
Symbolika rózgi nie jest do końca jasna, a literatura etnograficzna podaje kilka możliwych interpretacji tego atrybutu wesela. Możliwe, że rózga była symbolem panny młodej i jej dziewictwa. Możliwe także, że odzwierciedlała męskie siły prokreacyjne i pana młodego. Różdżka składała się także z zimozielonych roślin, jabłek, orzechów – które same w sobie odnoszą się do witalności, ciągłości życia i płodności. I wreszcie udekorowana gałąź miała symbolizować są umowę małżeńską, którą wobec Boga i ludzi składa sobie dwoje młodych osób.
Wynika z tego, że rózga weselna była jedną z najważniejszych rzeczy na weselu. Niestety nie przetrwała próby czasu i dziś w wielu miejscach należy już do zapomnianych zwyczajów. W innych tradycja ta była kultywowana nawet do lat 80. XX wieku. Być może doczekamy się kiedyś renesansu rózgi i znów zagości ona na uroczystościach weselnych?
Ten wpis powstał w ramach projektu Rok w kwiatach.
