Malowanie i drapanie pisanek jest wielowiekową tradycją związaną ze świętami wielkanocnymi i zwyczajami zadusznymi. Już samo poświęcone jajko miało swoją magiczną dobroczynną moc, którą można było zwiększyć poprzez naniesienie określonych symboli na skorupkę. Zatem jak ozdobić pisanki w tradycyjne wzory?
Symbolika kolorów pisanek
Wieloznaczność kolorów oraz przedmiotów czy wzorów rozpłynęła się w we współczesności. Dawniej przywiązywano większą wagę choćby do kolorów i odcieni w jaki się ubierano – czerń zarezerwowana była na dni żałoby, jasne kolory dla dzieci i młodych, ciemne dla starszych. Kolor na jaki barwiono jajko również miał swoje symboliczne znaczenie. Na odcień pisanki zwracano uwagę, zwłaszcza gdy jajko stawało się prezentem dziewczyny dla chłopca (czerwony – miłość i zakochanie, żółty – zazdrość, zielony – nadzieja na wspólną przyszłość).
Wierzono, że czerwone jajka zapewnią skuteczną ochronę przed złem i chorobą. Mówiono także, że są najlepszą pamiątką przelanej krwi Chrystusa. Czerwień oraz zieleń związane były z wegetacją przyrody i życiem człowieka. Żółte pisanki nawiązywały do symboliki solarnej. Ciemne kolory takie jak czerń, fiolet i niebieski były odzwierciedleniem wielkopostnej żałoby.
Pisankowe motywy zdobnicze
Większe i mniejsze zakrętasy, eski, zakręcone kółeczka – spirale to jedne z najdawniejszych i najczęściej stosowanych symboli. Swoim dynamicznym kształtem symbolizują siłę życiową, płynący czas, zmieniające się pory roku. Słowem – w jednej, zakręconej linii oddają całe życie.
Motywem słońca nazywa się wszystkie formy koła otoczonego liniami, rozet, kwiatów z centralnym punktem. Zwykle takie zdobienia umieszcza się na górnym czubku jajka. Słońce jako źródło światła i ciepła, centrum kosmosu symbolizuje wieczność i nowy początek.
Drzewo życia to wszystkie rysowane i drapane drzewka, bukiety wychodzące z jednej łodygi, gałązki i krzewy. Motyw ten jest bardzo popularny w zdobnictwie gorsetów czy sukman, a także ludowych mebli. Drzewo życia jest znakiem nieskończonej płodności, nieśmiertelności, jest uważane za oś świata.
Krzyżujące się linie, złamane w połowie długości pod kątem prostym nazywa się swastyką. Symbol ten, choć od blisko stu lat nabrał zupełnie innego znaczenia, jest znany ludzkości już od paleolitu. W kulturze wschodu to symbol szczęścia, na zachodzie jako połączenie krzyża i słońca oznacza odradzanie się, siłę stwórczą i działanie. Swastyka na pisankach występuje w formie wiatraczków zdobionych dodatkowymi liniami i zawijasami.
Krzyż to dość oczywisty wybór zdobienia pisanek. Jednak pod tą nazwą kryją się wszystkie krzyżujące się pod kątem prostym linie. Uznaje się je za dawny symbol człowieka, ale również całego świata, a nawet życia ziemskiego i pozagrobowego.
Jak ozdobić pisanki?
Motywy roślinne należą do najczęściej wykorzystywanych przez wszystkich zdobiących pisanki. Od najprostszych jodełek złożonych z kreseczek, aż po rozbudowane kompozycje wydrapywane na całych jajkach. Bazie, gałązki wierzbowe, róże, tulipany, konwalie – to, co znajdzie się na jajku zależy już tylko od wyobraźni i umiejętności autora.
Oprócz roślin na pisankach można znaleźć także przedstawicieli świata zwierząt. Pojawiają się wielkanocne baranki, koguty (o bogatej symbolice pisałam tutaj), a także większość zwierząt hodowanych w gospodarstwie.
Zdarza się, że na wielkanocnych jajkach umieszczane są rysunki postaci. Na współczesnych pisankach są to najczęściej przedstawienia religijne – sceny z Męki Pańskiej, Matka Boska lub Zmartwychwstały Chrystus. Taka dekoracja wymaga jednak sporych umiejętności plastycznych.
Na opolskich kroszonkach oprócz rysunków mogą znajdować się również wierszyki i krótkie sentencje. Ponadto spotyka się także świąteczne życzenia wyrażone w formie Wesołego Alleluja, czy nawet samego krótkiego Alleluja.
Wiele z wymienionych wyżej motywów i symboli pojawia się na pisankach do dziś. Stosujemy bardziej lub mniej świadomie tworząc wielkanocne dekoracje i przygotowując jajka do koszyczka. Myśląc o swoich pierwszych malowanych dziecięcą ręką pisankach, stwierdzam, że używałam wielu z wyżej opisanych symboli. Po lekturze tego artykułu możecie już przygotować pisanki, które będą dokładnym odzwierciedleniem życzeń na przyszły rok 🙂
Wpis na podstawie książki „Pisanki” Katarzyny Kraczoń.
