Uroczystości na cześć Matki Boskiej były zawsze szczególnie świętowane na wsiach. Majowe śpiewy pod kapliczkami, gromnica w każdym domu i obowiązkowo święty obrazek w izbie. Nawet w środku żniw, w połowie sierpnia, cała wiejska społeczność tłumnie schodziła do parafialnych kościołów i pielgrzymowała do regionalnych sanktuariów, aby podziękować i oddać należną cześć w dniu święta Matki Boskiej Zielnej.
W podziękowaniu za dary ziemi…
15 sierpnia przypada na pełnię zbiorów. Środek żniw, zbierania dojrzałych owoców, warzyw i ziół, zapełniania spichlerzy i komór bogatymi darami ziemi. Dlatego Wniebowzięcie Najświętszej Marii Panny było najlepszą okazją do dziękczynienia za zebrane plony. Z tego powodu gospodynie i młode kobiety już tydzień lub dwa wcześniej rozpoczynały komponowanie bukietów i snopków (jak pisze Kolberg w tomie 48 Ludu), w których musiały znaleźć się tegoroczne zbiory.
Wierzono, że poświęcone w święto Matki Boskiej Zielnej rośliny nabierają magicznej mocy, a ich właściwości wzmacniają się. Pęki polnych kwiatów i ziół miały nieść ze sobą urodzaj, przychylność zaświatów i powodzenie na ziemi.
Co musi znaleźć się w sierpniowym bukiecie?
Jak skomponować idealny bukiet na święto Matki Boskiej Zielnej? Z pewnością trzeba posiadać szeroką wiedzę, o tym, co rośnie w okolicy. Oto wszystkie rośliny, jakie podają w etnograficznych opisach Kolberg (w Tarnowskim-Rzeszowskim i Krakowskim), Bolesław Tync (w „Ziemi Bieckiej”) oraz Barbara Ogrodowska (w „Polskich obrzędach i zwyczajach dorocznych”):
wrotycz, ptasia mięta, macierzanka, mysie uszka, podbiał, gałązki leszczyny, dębiny itp., mak, piwonia, szałwia, koper, kminek, proso tureckie, koński szczaw, ziele świętojańskie, marona, lulek, boże drzewko, rozmaryn, mięta, melisa, bylica, centuria, dzwonek, ślaz, rumianek, przestęp, lubczyk, oset, łopuch, kalina, marchew polna, przestrach, piorunki, szaleń, przewrotnik, kopytnik, biedrzeniec, baśnica, pasternak
oraz
kłosy pszenicy, żyta i jęczmienia, gałązki z orzechami, łodygi konopi, grochu i bobu, buteleczkę z oliwą i ser owinięty kawałkiem materiału.
Stworzony z darów ziemi bukiet czy snopek obwiązywano powrósłem i niesiono do kościoła, a następnie suszono i przechowywano w komorze lub na strychu. Poświęcone zioła przez cały rok służyły w gospodarstwie jako środek ochronny przed szkodnikami w polach, lek na wiele dolegliwości dla ludzi i zwierząt oraz jako pomoc dla krów przy ocieleniu lub kiedy traciły mleko.
Matki Boskiej Zielnej a Dożynki
Dziś święto Matki Boskiej Zielnej jednoznacznie kojarzy się nam z dożynkami. Jednak pierwotnie były to dwie odrębne uroczystości – kościelna i świecka, które często były od siebie oddalone w czasie. Pierwsze dożynki odbywały się na dworach i były okazją do podziękowania chłopom za ciężką całoroczną pracę na folwarku czy odrabianie pańszczyzny.
Dopiero w okresie międzywojennym zaczęto organizować dożynki wiejskie, gminne czy powiatowe. Ta uroczystość była manifestacją odrębności chłopskiej oraz dumy z pracy na roli. W czasie PRL-u dożynki stały się okazją do podkreślenia władzy ludowej. Po 1980 roku święto kościelne i świeckie na dobre połączyło się w jedno.
O dożynkach i wieńcu dożynkowym przeczytasz więcej w darmowym ebooku:
