Od wieków jest jednym z symboli świąt wiosennych. Palma wielkanocna łączy w sobie tradycje chrześcijańskie, a także elementy dawnych słowiańskich wierzeń. Dziś w całej Polsce dominują palmy z kolorowych suszonych traw, jednak jeszcze kilkadziesiąt lat temu w każdym regionie święcono nieco inne palemki. Jakie? Oto historia palmy wielkanocnej.
Liście palmowe jako znak zwycięstwa
Skąd wziął się zwyczaj święcenia palem w niedzielę dokładnie tydzień przed Wielkanocą? Wydarzenie to nawiązuje to sceny z Ewangelii, gdy Jezus Chrystus wjeżdża do Jerozolimy na osiołku, a mieszkańcy miasta rzucają mu pod nogi gałązki palmowe. W innych tekstach Biblii palma pojawia się tam, gdzie mowa o zwycięstwie i triumfie, ale również tam, gdzie nawiązuje się do śmierci męczeńskiej. Dlatego palma to swego rodzaju zapowiedź śmierci i zmartwychwstania.
Początki święcenia gałązek w Niedzielę Palmową datowane są na IV wiek. Wierni, zwłaszcza w Jerozolimie, ale także m.in. w Hiszpanii wychodzili w ten dzień w uroczystej procesji z palmami w ręku. Ze względu na panujący tam klimat możemy przypuszczać, że trzymali oni prawdziwe gałązki palmowe. Jak to było jednak na terenach, gdzie palmy raczej nie rosną?
Symbol życia i śmierci – wierzba
Na terenach dzisiejszej Polski rolę palmy przejęła wierzba. Jest to jedna z pierwszych roślin, które rozpoczynają wiosną kwitnienie. Ponadto, w kulturze wierzba stoi na granicy życia i śmierci, więc wpisuje się w symbolikę wiosennych świąt. Wierzba to życie, bo wypuszcza bazie i liście wcześniej niż pozostałe rośliny. Ale to także śmierć, bo często spotyka się spróchniałe wierzbowe pnie…
Historia palmy wielkanocnej w Polsce jest ściśle związana z tym drzewem. Dawniej chrześcijanie przynosili do kościołów „bukiet” z gałązek z baziami oraz żywozielonych roślin np. bukszpanu, borowiny lub drzew iglastych. Takie palmy były powszechnie święcone jeszcze w dwudziestoleciu międzywojennym, na co wskazują zdjęcia z Krakowa ukazujące mężczyznę sprzedającego przygotowane palemki mieszkańcom miasta.
Historia palmy wielkanocnej: rodzaje palm w Polsce
Oprócz palm z zielonych roślin i bazi od dziesiątek lat gospodynie przygotowywały także wielobarwne, zdobione kwiatami palemki. Te najbardziej znane i najokazalsze powstawały na Kurpiach. Ręcznie robione kwiaty z bibuły oplatają tam każdy centymetr palmy. A trzonem jest pień ściętej jodły lub świerka, więc kwiatów musi być naprawdę sporo! Od lat 60. XX wieku w parafii Łyse odbywa się konkurs palm wielkanocnych, co przyczynia się do kultywowania tej tradycji.
Palma wileńska to palma, która jest współcześnie najbardziej znana. Wykonuje się ją z kolorowych suszonych traw, zbóż oraz kwiatów. Niegdyś święcona tylko w okolicach Wilna, dziś – w całej Polsce. Tworzenie tradycyjnej palmy wileńskiej trwa cały rok, ponieważ zbiór i przygotowanie roślin odbywa się w różnych miesiącach.
W Małopolsce od dawna wykonuje się długie i smukłe palmy zdobione kwiatami bibułkowymi, bukszpanem, baziami oraz trzciną. Niegdyś w regionie Pogórza palmy bardziej przypominały wiechy i były bardzo rozłożyste. Dziś ich wygląd jest ujednolicony. Na uwagę zasługuje znany na całą Polskę konkurs palm w Lipnicy Murowanej, gdzie zjeżdżają się twórcy najwyższych – nawet 30-kilku metrowych – palm.
Chcesz wiedzieć więcej o palmie wielkanocnej? A może pragniesz zrobić swoją własną palmę?
Pobierz darmowego ebooka:
Ten wpis jest częścią projektu Rok w kwiatach
